zondag 25 september 2016 12:00-13:30 uur

Hemelse muziek, die term valt regelmatig bij schitterende uitvoeringen of belevingen van veelal zangers. Muziek die je boven het aardse laat zweven, omdat er gevoelens worden opgeroepen of herinneringen versterkt worden die meer met je doen dan waarschijnlijk gedacht of verwacht. Dat onbegrijpelijke in de muziek, de onaardse schoonheid, dat is hetgeen wat men ‘hemels” noemt, vaak is het niet in woorden uit te leggen.

De drie werken die het Luna Kamerkoor laat horen spreken ook deze taal. Het gedachtegoed van Rheinberger was om terug te grijpen naar de puurheid van een componist als Palestrina en speciaal voor de Cantus Missae de technieken toe te passen die een Gabrieli in de 16e eeuw gebruikte. Zuivere a capella kerkmuziek zonder opsmuk en bombarie die soms herinneringen oproept uit het Gregoriaans en de dialoogvorm vanuit het oorspronkelijke psalmen zingen : afwisselend door twee elkaar tegenoverstaande groepen. Naast het sublieme koorwerk van Rheinberger staat het wel bekendste werk van Tallis : het onvolprezen Spem in Alium nunquam habui, (ik (de mensheid) heb in niemand anders hoop (dan God)). Tallis werkte onder de Tudors, van Henry VIII tot aan Elisabeth I, en diende zowel de Katholieke als de Protestanse Kerk. Spem in Alium wordt gezien als het grootste, tevens enige succesvolle verrichting voor de protestantse kerk, waarschijnlijk voor de 40e verjaardag van Elisabeth. De getalssymboliek binnen de compositie is zo ver doorgevoerd, dat de veertigste stem pas invalt in de veertigste maat, waarin alle stemmen voor het eerst in een climax samenkomen. De opdeling van de stemmen in acht koren van elk vijf zangers, kan erop duiden dat Spem in alium werd uitgevoerd in een geheel symmetrische achthoekige ruimte.

De tekst is een passage uit het bijbelboek Judith. Judith die Holofernes uiteindelijk in zijn slaap van zijn leven berooft en misschien wel een stiekeme verwijzing is naar de manier van politiek drijven van Elisabeth. Haar grote troef Francis Drake was er niet vies van om te plunderen in naam van de koningin. De superioriteit van het Engelse zijn vertaalde zich niet alleen in ontdekkingsreizen, landveroveringen en het afsluiten van politieke huwelijken maar ook in de kunst in de vorm van een werk als Spem in Alium.

Earthrise werd in 2009 gecomponeerd als opdracht werk. De originele versie is geschreven voor Ex Cathedra, een fraai koor uit Birmingham, dat dit prachtige werk op 31 januari 2010  in première bracht. Ook hier speelt het getal 40 een markante rol. Niet alleen is de componist geïnspireerd door het werk van Tallis, Spem in Alium en is ook Earthrise een koorwerk voor 40 stemmen, Ex Cathedra vierde haar 40 jarige jubileum. Tevens liep het jaar van creëren van Earthrise samen met de  nagedachtenis van de landing op de maan, 40 jaar eerder. De bemanning van Apollo 8 stuurde vanuit de oppervlakte van de maan een foto van de rijzende de aarde, Earthrise. De astronauten waren zeer geëmotioneerd door het aangezicht van Moeder Aarde vanuit hun perspectief. “Het was het meeste prachtige hartverwarmende aangezicht van mijn leven dat een stortvloed aan nostalgie en in mij de reinste vorm van heimwee teweegbracht”  (Frank Borman, Apollo 8). “De aarde was het meest mooie ding wat er te  zien was vanuit de al de hemelen. Mensen hier beneden hebben geen idee wat ze hebben” (James Lovell, Apollo 8) en natuurlijk Neil Armstring, Apollo 11: “het raakte dat die kleine erwt, mooi en blauw, onze Aarde is. Ik steek mijn duim omhoog en sluit één oog, en mijn duim wist de aarde uit”.

Alec Roth gebruikt verschillende visoenen uit het Oude Testament die geschikt zijn voor dit onderwerp, zo ook uit Jesaja 40 van Gods oog en Zijn blik naar de Aarde dat een fundamenteel stuk voor zijn libretto is geworden. Het libretto waarschuwt wederom vanuit andere profetische hoeken de overmoedige drang van de mens om de Aarde de domineren welk uitmondt aan een dalrand van een milieucatastrofe. Een van de mogelijke oplossingen zou zijn om weer een emotionele binding te krijgen met de Aarde, zoals geschreven in De wraak van Gaia.

Earthrise is een meditatie op het icoon (het beeld van de astronauten van de Aarde vanuit de maan gezien) en is opgebouwd in drie delen : de drift van de mens om te onderzoeken en te presteren, bezinning van de Aarde, gezien vanuit het heelal en als derde een smeekbede voor ware wijsheid en begrip

 

 

 

Uitvoerenden